Επανεξέταση των ρουτίνων recovery & reinstall macOS [2021]

Tα τελευταία χρόνια η δομή των δίσκων εκκίνησης (startup disks) έχει αλλάξει ουσιαστικά.  Παρόλο ότι στα Intel Macs ακόμη έχει ένα βαθμό ευελιξίας, τα Apple Silicon Macs (M1) έχει υιοθετηθεί ένα μοντέλο όπου το boot process πρέπει να ξεκινήσει υποχρεωτικά από τον εσωτερικό SSD.

Το σύστημα δηλαδή έχει μετακινηθεί από ένα ευμετάβλητο τμήμα του δίσκου εκκίνησης σε ένα σφραγισμένο (sealed) snapshot. Κατά συνέπεια έχει επηρεαστεί και η κλωνοποίηση του δίσκου.

Το άρθρο λοιπόν επεξηγεί το σύστημα ανάκτησης (recovery) του Mac και κατά πόσο είναι χρήσιμη η επαν-εγκατάσταση (re-install) του macOS σαν γενική λύση προβλημάτων.

Το macOS μπορεί μεν να είναι σαν το Unix σε πολλά στοιχεία, αλλά η αρχιτεκτονική του είναι πλέον πολύ διαφορετική απ’ ότι θα περίμενε κανείς. Από την version 11 Big Sur και βέβαια με τις ακόλουθες versions, ότι αναφέρεται σαν “the system” δεν είναι μόνο ένα ξεχωριστό volume, αλλά είναι  κλειδωμένο και σφραγισμένο (sealed) σε ένα προσαρτημένο (mounted) snapshot που χρησιμοποιείται για boot στο σύστημα.  

Όσο η σφραγίδα (seal) του snapshot παραμένει άθικτη τίποτα δεν μπορεί να μεταβάλει το snapshot, ούτε το ίδιο το σύστημα. Η σφραγίδα δηλαδή διασφαλίζει ότι και το τελευταίο bit του συστήματος παραμένει ακριβώς το ίδιο όπως όταν πρώτο-εγκαταστάθηκε και ότι ταιριάζει απόλυτα με το πρωτότυπο Apple seal. 

Αυτό συνεπάγεται ότι το System volume είναι προσβάσιμο μόνο στα macOS updates και upgrades. Ή -κατ’ ουσία- το System volume δεν μπορεί πλέον να αλλοιωθεί από third party utilities ή από οτιδήποτε άλλο, της παρέμβασης από τον χρήστη περιλαμβανόμενης / αποκλειόμενης.

📌 Κατά συνέπεια, με δεδομένες και τις αυτοματοποιημένες ρουτίνες αυτοσυντήρησης του macOS, το Clean Install για “φρεσκάρισμα” του συστήματος δείχνει να είναι πλέον χάσιμο χρόνου.

Re-installing macOS σαν πανάκεια

Η κλασική αιτιολόγηση πίσω από την ρουτίνα  re-installing macOS είναι ότι κάτι μέσα στο σύστημα έχει αλλοιωθεί, οπότε η ρουτίνα θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει, να  αποκαταστήσει την φυσιολογική λειτουργία του συστήματος. 

Όμως αυτό δεν ισχύει πλέον για τον σφραγισμένο κύριο όγκο του macOS, όμως υπάρχουν και σημαντικά στοιχεία του system volume που εκ προθέσεως δεν έχουν σφραγισθεί και τα οποία θα μπορούσε να αποκαταστήσει η ρουτίνα όπως·

O πιο συνήθης δυνητικός λόγος για re-install φαίνεται να είναι πρόβλημα με το Safari που δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί διαφορετικά, αφού η Apple δεν εκδίδει πλέον ξεχωριστά Safari updates για την τρέχουσα macOS version.

Άλλοι λόγοι για re-install είναι μάλλον αμφιλεγόμενοι· 

• Σε Kernel extensions -όπως τα προαναφερόμενα- είτε είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το σφραγισμένο σύστημα, ή είναι third-party εγκαταστημένα στο Data volume. 

• Σε ένα system kernel extension. Εδώ θα μπορούσε να δοκιμάσει κανείς την εγκατάσταση μιας παλιότερης Big Sur version. Πάντως το re-install της τρέχουσας version είναι χάσιμο χρόνου.

• Σε αλλοίωση του, ένα third-party kernel extension θα πρέπει να αφαιρεθεί από το Data disk. 

• Σε θέμα στα configuration ή στα settings, μόνο ένα clean install -μετά από διαγραφή των System & Data volumes-  έχει πιθανότητες επιτυχίας. Επισημαίνεται ότι αν στη συνέχεια επιλέξει κανείς την ρουτίνα Restore from Time Machine backup, το πρόβλημα θα προκύψει ξανά.

Συνοπτικά, το sealed system volume του Big Sur φαίνεται να κάνει  το re-install λιγότερο απαραίτητο. Ή την επιλογή του σαν λύση  να σπανίζει πλέον, αν προτιμάτε.

✓ Με την έλευση της version 12 Monterey δεν απαιτείται πλέον σβήσιμο (erase) του δίσκου, αλλά με αυτοματοποιημένες ρουτίνες το τρέχον λειτουργικό επανέρχεται σε κατάσταση core macOS. Λεπτομέρειες στο άρθρο καθάρισμα του προς πώληση Mac σε 2018-2020 Intel & M-Series Mac.

Recovery disks

Η δημιουργία ενός εξωτερικού bootable disk σε Intel Macs είναι σε γενικές γραμμές μια απλή διαδικασία, όμως έχει και περιορισμούς·

1. Μηχανήματα χωρίς Τ2 chip:

Κατά βάση δεν υπάρχουν λειτουργικές διαφορές μεταξύ του εσωτερικού και ενός bootable εξωτερικού δίσκου. Και οι δύο έχουν πλήρη συστήματα ανάκτησης (recovery), όμως τα Diagnostics τρέχουν μόνο από τον εσωτερικό δίσκο.

Πάντως μπορεί να υπάρξει θέμα με την αξιοπιστία της ρουτίνας restore του συστήματος από ένα κλώνο.

2. Μηχανήματα με Τ2 chip:

Εδώ υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα· για boot από τον εξωτερικό δίσκο θα πρέπει προηγούμενα να έχουν αλλαχθεί τα startup security settings, ώστε να το επιτρέπουν.

Διαφορετικά -στη δύσκολη συγκυρία- θα πρέπει να κάνετε boot στο Internet Recovery, κάτι που  περιορίζει την λειτουργικότητα του δίσκου.

3. Apple Silicon Macs (M1)

H κατάσταση στα μηχανήματα είναι και πάλι διαφορετική. Παρ’ ότι το boot από εξωτερικό δίσκο είναι εφικτό χωρίς προηγούμενη μείωση των security settings, τα M1 Macs διαθέτουν μόνο ένα πλήρες recovery system που φυλάσσεται σε ένα ιδιαίτερο container του εσωτερικού SSD  και που δεν επιτρέπεται να αντιγραφεί ή να μετακινηθεί. Κατά συνέπεια ο μόνος τρόπος για πρόσβαση σε όλα τα εργαλεία του recoveryOS είναι boot σε Recovery mode στον εσωτερικό SSD.

Αντίθετα προς τα Intel Macs, το recoveryOS σε M1 Macs δεν φυλάσσεται στο ίδιο container όπως τα System & Data volumes αλλά σε ένα τελείως ανεξάρτητο container που δεν μοιράζεται χώρο στον δίσκο με τα macOS volumes. Αυτό κάνει το M1 Recovery πολύ πιο σταθερό και σε ασύνηθες περιστατικό που μπορεί να μην επιτρέπει την πρόσβαση στο Recovery, αυτό σημαίνει λειτουργική βλάβη του εσωτερικού SSD. Αν πρόκειται για ήσσονος σημασίας σφάλμα, το restore μπορεί να τρέξει πλέον μόνο με τον Apple Configurator 2. 

Κατά συνέπεια κι αφού ο εξωτερικός δίσκος δεν υποστηρίζει το Recovery, η σημασία του είναι περιορισμένη.  Η μέριμνα λοιπόν για ένα ενημερωμένο Full Reset Time Machine backup είναι καθοριστικής σημασίας για τη δυνατόν ανώδυνη διαχείριση άβολων καταστάσεων.

⚠️ Το boot process είναι διαχειρίσιμο από το λογισμικό του τόμου Apple_APFS_ISC, ή από το iBoot επί το γνωστότερο. Σε σύνδεση δε εξωτερικού bootable δίσκου, η διαχείριση μεταβιβάζεται σ’ αυτόν. Κατ’ ουσία, όταν ο εσωτερικός δίσκος (Macintosh HD) τερματίσει (fail), το Mac είναι πλέον νεκρό. Και δεν μπορεί να κάνει boot ούτε στον εξωτερικό δίσκο.

Συνοπτικά

• Intel Macs χωρίς T2 chip υποστηρίζουν εξωτερικούς bootable disks, που λειτουργούν ομαλά με εξαίρεση την χρήση κλώνων που φαίνεται να γίνεται προοδευτικά δυσκολότερη.

• Intel Macs με Τ2 chip υποστηρίζουν εξωτερικούς bootable disks, αρκεί προηγούμενα να έχουν ρυθμιστεί τα security setting ώστε να το επιτρέπουν. Η χρήση κλώνων φαίνεται να γίνεται προοδευτικά δυσκολότερη.

• Το re-installing του συστήματος στο Big Sur  θα έχει σπάνια κάποια αξία στην αποκατάσταση δυσλειτουργιών. Η πιο πιθανή θετική έκβαση μπορεί να είναι όταν το Safari παρουσιάζει σοβαρά θέματα που δεν μπορεί να αντιμετωπισθούν με άλλα μέσα.

• Τα M1 Macs δεν επωφελούνται από εξωτερικούς recovery disks. Συνιστάται η χρήση του recoveryOS στον εσωτερικό SSD. Στη δύσκολη δε συγκυρία, έχετε υπ’ όψη σας το Fallback recoveryOS (FrOS). Η πρόσβαση σε αυτό ίσως να είναι καθοριστικής σημασίας.

✓ Το άρθρο είναι περίληψη της δημοσίευσης του έγκριτου κ. Howard Oakley Rethinking recovery and re-installing macOS, εμπλουτισμένο με links προς χρήσιμους οδηγούς.

Related: Επιλογές για ανάκτηση (recovery) του συστήματος σε M1 Macs